Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Yönetim Kurulu Üyesi Arslan Soydan, gazetemiz muhabiri Mehmet Keskin’e verdiği röportajda fındık ve fındık fiyatları, TMO, Ordu Balı ve Fiskobirlik konuları hakkında önemli açıklamalarda bulundu.

Soydan, Fındığın Karadeniz ve Avrupa pazarlarında ki durumunu da değerlendirdi. Fındık piyasalarında ki alıcı muhataplara da önemli mesajlar veren Soydan; “İyi düşünüp taşınsınlar. Üretici olmazsa onlarda olmaz” dedi.

Mehmet KESKİN: Sayın Soydan, Haftanın röportajı sayfamıza hoşgeldiniz. Sizinle Bu sene Mart ayı ortalarında da bir röportaj yapmıştık. Şimdi hasat döneminin tam içindeyiz. Öncelikle bize fındığın Karadeniz üzenindeki ekonomik yapısını bir değerlendirir misiniz?

Arslan SOYDAN: Hoşbulduk sayın Keskin. Evet yeniden birlikte olma fırsatı sağladığınız için teşekkür ediyorum. Fındığın uzmanı değiliz ama mücadele ettiğimiz bir kulvarımız var bir meslek örgütünün görevliyim. Bu anlamda üreticilerin hak ve menfaatlerini koruma anlamında taleplerini bir yerlere ulaştırma anlamında bir mücadelemiz var.

Fındık bölgemizin en önemli geçim kaynağı. Fındıkla ilgili bahçede ilgisi alakası olmayan birini bile ilgilendiriyor. Çünkü o üretici o fındığını satacak ilgisi olmayan esnafın dükkânına girecek alışveriş yapacak. Yılda 2 milyar dolar civarında bir döviz girdisi var fındıktan ve bunun yüzde yetmişini biz üretiyoruz. Son yıllarda bahçelerdeki maliyetlerin artması genç nüfusunda şehirlere kaymasından dolayı sadece fındıkla geçinen kişi sayısı azaldı. Önemli ölçüde de şu anda Ordu’da 750 bin nüfus var bu nüfusun hemen hemen hepsini ilgilendiriyor.

Mehmet KESKİN: Fındığın Avrupa’ya sıçrayışı nasıl oldu biz de mi bir eksiklik var?

Arslan SOYDAN: Türkiye de fındık uzun yıllardır üretiliyor. Ana merkezi Giresun tabi ki. Eskiden Çarşamba işçiler fındık toplamaya gelirlerdi. İnsanlar dönerlerken fındığın köklemesini götürdüler ve fındık bu şekilde Türkiye’de yayıldı. Bir İspanya’da İtalya’da Gürcistan’da üretilen fındıkla buradaki üretilen fındıkta dağlar kadar fark var. Hem randımanın da hem de fındığın şeklinde var. Genellikle çikolatada a kullanılan fındık Türk fındığıdır. Hem siz dünya da yüzde yetmiş üreteceksiniz daha sonra yüzde 5 üreten bir devlet çıkacak bizim fındığımızın Pazar payını fiyatını kendi belirleyecek buda çok doğru bir şey değil tabi.

Mehmet KESKİN: Fındığa alternatif bir ürün mevcut mu peki?

Arslan SOYDAN: Tabi bazı bazı kişiler ve kurumlar bu konuda bir takım şeyler yazıyorlar. Fındığa bir ek gelir olarak söylemeye çalışıyorlar belki ama alternatif kelimesi ona eş değer anlamındadır. O anlamda ne kiviyi kullanabiliriz ne arıcılığı kullanabiliriz yani fındığın bölgede alternatifi yok ama diğerleri arıcılık kivicilik insanlarımızın geçim kaynağı tabi ki ama fındık başlı başına alternatifi olmayan bir ürün. Çünkü bizim arazi yapımız iklim yapımız fındığın sökülüp yerine başka bir ürünün dikilmesini asla kabul etmiyor. Arazilerdeki toprak derelere iner sökülüp yerine başka ürünler dikilirse.

Mehmet KESKİN: Biz Ordu balı olarak marka mıyız sizce?

Arslan SOYDAN: Ordu balı aslında bir markadır. Ordu Arıcılar birliğimizin bu konuda çalışmaları zaten var. Arım Balım Peteğim projesi önemli yere sahip oldu. Ordu balı markalaşma yolunda. İnşallah arıcıların birinci üreten il olarak marka olduğunu göreceğiz.

Mehmet KESKİN: Fiskobirlik yapısı hakkında bilgi verir misiniz?

Arslan SOYDAN: Bizde bir Fiskobirlik üyesiyiz. Fiskobirlik fındık üreticisinin tek ekonomik kuruluşudur. Sayısal olarak da Türkiye de en büyük birliktir. Fiskobirlik yıllardır fındık fiyatı açıklamış devlet desteği ile üreticiden fındık almış ama tabi ki özellikle 2006-2007 yıllarında ekonomik bir sıkıntıyla karşı karşıya kaldı ve o süreçten sonra da Fiskobirlik özerk bir kuruluş olarak devam etmiştir. Şu anda belli bir sermayesi ile piyasa ya giriyor. Biz üretici olarak Fiskobirlik’in daha aktif olması lazım. Markalaşarak fındık üzerinden piyasa da daha etkili olması lazım. Fiskobirlik aldığı fındığın hepsini satmıyor belli bir kısmını mamul olarak işlemeye çalışıyor. Fiskobirlik’e güvenmemiz lazım bu güveni de Fiskobirlik üreticiye sağlamalı. Bizim ana kuruluşumuz Fiskobirlik’tir.

Mehmet KESKİN: Fiskobirlik’in market sektörüne girmesi konusunda fikirleriniz nelerdir?

Arslan SOYDAN: Market sektörü farklı bir durum tabi markette sadece Fiskobirlik’in ürünlerimi değil başka ürünleri de satıyorsunuz. Çok doğru değildi. Marketler çoğaldı rekabet etme olanağı ortadan kalktı. Kendi ürettiği ürünün marketini yapmayınca sonuç iyi olmadı.

Mehmet KESKİN: Fındıkta 10 tl ‘lik fiyat açıklamasını nasıl buluyorsunuz?

Arslan SOYDAN: 2009 yılında serbest piyasa ekonomisi başladı. Herkes fiyatları belirleme konusunda serbest piyasanın şeffaf olacağını düşündü. Son 2-3 yıldır piyasanın tekelleşmeye gitmesi rekabetin ortadan kalkması emeğini alın terini veren üretici zarar etti. Bununla ilgili hükümet düzeyinde girişimlerimiz oldu. Bizim talebimiz bir 12 liranın altında düşmeyecek bir fiyatın açıklanması üreticiyi rahatlatacaktı. Yine üretici serbest piyasada yine zarar etti. TMO burada önemli bir rakamda fındık aldı. 104 bin ton gibi bir alım yaptı. TMO ‘nun müdahalesi olmasaydı daha kötü fiyatlar oluşabilirdi piyasada.

Mehmet KESKİN: TMO ‘ya fındık satılmayacak açıklamaları oldu ama sonuçta ta fındık satılmaya başlandı. Bu fındığın iç pazara değil de dış pazara satıldığı söylendi. Bu konuda neler düşünüyorsunuz?

Arslan SOYDAN: Fındıkta dış pazara sadece bunu ihracatçılar pazarlayabiliyor. TMO’nun şu anda dış pazara satma gibi kanuni bir yetkisi yok. Bu aldığı ürünü muhakkak yine iç piyasadaki alıcılara verecek. TMO’nun elinde olabilecek 140-150 bin ton fındığı değerlendirmesi lazım bunu da ancak piyasaya sürerek değerlendirebilir. TMO fındık satamaz satmamalı bir kesin bir şey demememiz gerekir. Elindeki bulunan fındığı elden çıkarmak için satmalı.

Mehmet KESKİN: 15-16 liraya satılan fındıklar oldu. Daha sonra bu fiyat 8-9 lara düştü. Bu durum verileni geriye almak olmuyor mu?

Arslan SOYDAN: Tabiki 8 liraya fındık satmak bizi üzdü. Bu arada devlet fiyat açıklamış olsaydı açıklanan fiyatın altında olmayacaktı. 8-8.5 buçuk gibi rakamlar bizim asla kabul edeceğimiz bir rakam. Maliyetini karşılamıyor. Çünkü biz bir maliyet çalışması yaptık. Bu bölgede fındığın maliyeti 9,5-10 lira. Böyle bir maliyetin olduğu bir yerde fiyatın daha aşağılarda olması doğru değil. Serbest piyasa üreticiyi memnun etmiyorsa devletin içinde olduğu bir piyasa olması lazım.

Mehmet KESKİN: Fındıkçının yüzü nasıl güler?

Arslan SOYDAN: Fındıkta en önemli faktör fiyat. Üretici fiyattan memnun kalırsa bahçesine daha çok sahip çıkar. Bu fındığın verimini kalitesini bu bakımlardan doalyı artırır. Üreticinin de harcaması artar ve bundan herkes faydalanır. Fındıkta sürekli aynı şeylerin konuşulması çok doğru değil. Teknik yönden konuşmak lazım. Budanması gübrelenmesi konuşulmalı ama fiyatı her sene konuşulmaması lazım buda öncelikle bir rekolte sayımı yapılır bir maliyet yapılması lazım burada bir fiyatın oluşması lazım.  Bunlarında üreticinin bahçeye girmeden önce belirlenmesi gerekir üretici burada fiyat beklememeli. Üreticide buna göre tedbirini alacaktır.

Mehmet KESKİN: Ferroriyi nasıl değerlendiriyorsunuz?

Arslan SOYDAN: Tabi bi şimdi bir isim olarak konuşmuyoruz. Bölgemizdeki fındığın toplanması çuvallanması depolanması başta il tarım müdürlüklerimiz ziraat odalarımız fındığın teknik konularıyla alandalar. Bir başkasının alanda olması için sadece onları bağlaması lazım. Ama biz işi anlatıyoruz. Ama mallesef farklı oyunların bir alt yapısı var. Burada üreticilerimiz çok dikkatli olmalılar. Devletin yetkili kurumları dışında farklı kurumların çalışmalarına kulak asmasınlar.

Mehmet KESKİN: Fındığın gerçek manada birlik ve kooperratifler üzerinden yönetilmesi konusunda ziraat odaları nasıl bir duruş sergileyecek?

Arslan SOYDAN: Bizim bir duruşumuz var. Üretici için bir mücadelemiz var. Bizde zaten 10 liralık fiyatı doğru bulmadık. Zaten biz bunları söylüyoruz. Kooperetiflerin güçlenmesi lazım. Bunun devlet düzeyinde yapılması lazım. Öyle olunca da başka bir kurumla işimiz olmayacaktır.

Mehmet KESKİN: Borsa görevini yapıyor mu?

Arslan SOYDAN: Borsa yıllardır tabelasına fındık fiyatını yazar ama fıyatı yazdığı zaman son yıllarda fiyat yüksek iken borsada fiyatın daha az yazdığını gördük. Biz bunları eleştirdiğimiz zaman biz fındık fiyatı belirlemiyoruz biz alıcılar ve satıcılar arasında belirlenen fiyatı yazıyoruz dediler. Bunların aslında fındığın içinde çok aktif olması lazım. Üreticiyi burada düşünmek lazım tabi çünkü üretici olmazsa ise onlarda olmaz.

Mehmet KESKİN: Sayın Soydan, tekrar konuğumuz olduğunuz için teşekkür ediyor, 2018 yılı sezonunda size ve kurumunuza çalışmalarınızda başarılar diliyorum.

Arslan SOYDAN: Bende şahsınıza ve Ordu Yeni Haber Gazetesi ailesine bizlere bu fırsatı sunduğunuz için teşekkür ediyor, yayın hayatınızda başarılarınızın devamını diliyorum.