Periyodik sağlık taraması veya yıllık muayene olarak da tanımlanan check-up, arabanız için yaptırdığınız düzenli bakımların vücudunuz için olanı. Hastalıklardan korunmak için vücudun belirli aralıklarla muayene ve tetkik edilmeye ihtiyacı var.

İnsan bedeni zamanın ve çevresel faktörlerin saldırısı altında devamlı olarak yıpranıyor. Bu arada genetik faktörler ve nesiller boyu taşınan hastalıklar da vücuda zarar veriyor. Check-up bu riskleri analiz ederek henüz klinik belirti vermemiş hastalıkları tespit edip tedavi yolunu açıyor. Sağlıklı ve uzun yaşam sürdürmenin önemli enstrümanlarından biri olan check-up’ın neden gerekli olduğunu, Özel Ordu Sevgi Hastanesi Dahiliye Uzmanı Uz. Dr. Ayhan Kaya anlattı.

50 yaşından sonra kolonoskopi önemli

Check-up sırasında yapılacak işlemlerin hepsinin riskleri önceden hesaplanıyor. Yapılacak işlemin sağlayacağı fayda getirebileceği sağlık riskinin çok üzerinde değilse zaten uygulanmıyor. Örneğin radyolojik değerlendirmelerde kullanılan röntgen ışınının minimal bir sağlık riski doğurabileceğinden endişe edilebilir ama çekilen röntgende tespit edilen tümörün erken safhada olması hayat kurtarıcı. Mesela sessiz seyreden bir hastalık olan bağırsak kanserinin erken teşhisi için kolonoskopi 50 yaşından sonra her sağlıklı kişiye beş yılda bir öneriliyor.

Sağlıklı bir yaşam için destek sağlanıyor

Check-up kapsamında muayene, boy, kilo, göbek çevresi ve tansiyon ölçümleri yapılıyor. Kan şekeri ve yağlarına bakılıyor. Meme, rahim ağzı, prostat, kalın bağırsak ve akciğerlerde erken kanser taraması yapılıyor. Koroner ve büyük damarlar görüntüleniyor. Gerekli aşılar hatırlatılıyor ve sağlıklı beslenme, egzersiz, sigara bırakma programları veriliyor. Psikolog görüşmesi sağlanıyor. Kilo problemleri düzeltiliyor. Son yılların teknolojisi olan multidedektör bilgisayarlı tomografi sayesinde kanser taramaları ve damar incelemeleri yapılıyor ve kesin bilgiler elde edilebiliyor.

Kalp-damar hastalıklarında ölüm riskini belirliyor Bir check-up taraması yüzde 90 oranında meme, kalın bağırsak, rahim ağzı kanserini belirler. Prostat ve tiroit kanseriyle ilgili bilgi verir. Check-up sonrası kalp damar hastalıklarından kişinin gelecek 10 yıl içinde ölüm riski de tayin edilir.

Sağlıklı bir yaşam için!

30 yaş altında beş yılda bir, 30-40 arası her birkaç yılda bir, 40 yaş sonrasında ise her yıl doktorla görüşülmesi ve hangi analizlerin yapılacağına karar verilmesi doğru olur.

Bir check-up taraması yüzde 100 olarak şunları söyler: kilo ve beslenme sorunları, yüksek tansiyon, şeker, kolesterol, damar anevrizmaları, kan hastalıkları, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, osteoporoz, depresyon, görme işitme sorunları, diş ve dişeti sorunları, cilt kanserleri, tiroit hastalıkları, ailevi risk yükü.

Check-up için tüyolar

✔ Eğer geçici sağlık sorunlarınız varsa ve ilaç kullanıyorsanız, muayene ve tetkiklerinizi bu süre zarfında check-up yaptırarak doğru sonuçlara ulaşamayabilirsiniz.

✔ Bu tür bir programa girmeden önce geçmişinizle, ailenizle ilgili bilgileri gözden geçirin. Boy ve kilo ölçüm kayıtlarınızı yanınızda bulundurun. Birçok sağlık sorununun kalıtsal yatkınlıklardan kaynaklandığını unutmayın.

✔ Eğer daha önceden yapılmış tetkiklerinize ait kayıtlar varsa onları bulmaya çalışın ve doktor değerlendirmesi sırasında gösterin.

✔ Sağlık durumunuzun kontrolü için öncelikle bir doktorla konuşun, muayene olun ve sonra tetkiklerinizi yaptırın. Tetkikleriniz sonuçlanınca yine aynı doktorla konuşarak risklerinizi ve varsa sağlık sorunlarınızı öğrenin. Risklerinize göre bir izlem planının gerekip gerekmediğini birlikte belirleyebilirsiniz.

✔ Görüntüleme tetkiklerinin sağlıklı bireylerde sağladığı bilgiler son derece kısıtlıdır. Vücudun tümünün veya bir bölümünün görüntülemesine dayalı “check-up”lar hem sonuç vermemekte, hem bazı tetkiklerde aşırı miktarda radyasyona maruz kalınmaktadır. Hastalık olmadığı halde varmış gibi sonuçlanan testlerin (yalancı pozitif testler), başka tetkiklere, hatta girişimlere neden olabileceğinden size yarardan çok zarar getirebileceğini unutmayın.

✔ Günümüzde paket uygulamaların yerini bireysel yaklaşımlara dayalı tetkikler almıştır. Eğer imkanınız varsa, “check-up paketi” seçmektense doktor değerlendirmesinin sonucuna göre belirlenen tetkikleri yaptırın.

✔ Son yıllardaki gelişmeler “erken teşhisin” her zaman hayat kurtarmadığını ve bazen “erken teşhisler” sonucunda uygulanan tedavilerin zarar verici nitelikte olabildiğini göstermiştir. Tarama testlerinin sağladığı yararlarla ilgili beklentilerinizi gerçekçi düzeylerde tutun.

✔ Eskiden “check-up”ın doğal bir parçası gibi görülen PSA testi ve akciğer filmi paket halinde sunulan uygulamalardan çıkartıldı. Bireylerin riskine göre belirlenen ve seçici olarak uygulanan tetkiklere dönüştürüldü. Size sunulan “check-up” paketlerini bir de bu bilgiler ışığında değerlendirin.

✔ Halen onkoloji alanında erken kanser teşhisini sağlayan tetkikler üzerinde çalışılıyor. Tümör belirleyicileri ve genel görüntülemeler erken teşhis yöntemi değildir. Bu nedenle kanser erken teşhisi için bu testlerden yarar beklemeyin.

✔ Kanser çok genel bir terimdir ve birbirinden çok farklı kanser türleri vardır. Dolayısıyla değişik kanser risklerinin fazla olduğu bireylerde, kanser türüne göre çok farklı tarama ve izlem yöntemleri uygulanıyor. Kanserin erken tanısını sağlayan basit bir test olmadığını unutmayın.

İleri yaştaki bireylerin sağlık durumlarının değerlendirmesi tümüyle farklılaşmıştır. Sağlık durumlarının değerlendirme yöntemleri farklıdır ve yapılması gereken tetkikler de çok farklıdır. Paket halinde sunulan tetkiklerden en fazla zarar gören bireylerin ileri yaş grubundaki bireyler oldukları saptanmıştır. Büyükleriniz için check-up anlamında bir sağlık hizmeti planlarken bireyselleştirilmiş bir muayeneyi tercih edin.