Norbert Elias’ın Uygarlık Süreci adlı eseri, birey-toplum ilişkisinin zaman içindeki dönüşümünü açıklarken, Türkiye’deki medeniyet krizini de anlamak açısından önemli bir zemin sunar. Elias'ın çalışmaları, kültürün sadece bireysel değil, tarihsel olarak şekillenmiş kolektif bir davranış örüntüsü olduğunu göstererek, Türkiye’deki “hırt” olarak tarif edilebilecek insan tipiyle ilgili tespitleri anlamlandırmamıza yardımcı olur.

Burada "hırt" ifadesi, belirli bir etnik kimliği değil, bir insan modelini tarif eder. Bu model; ahlaki değerler açısından tutarsız, toplumsal uyumdan uzak, şiddeti ve kanunsuzluğu meşru gören, birey olamamış ancak kolektif baskı ile toplumu yönlendirebilen bir yapıdır. "Keko", "dızocu", "kro" gibi isimlerle anılsa da, bunların tümünü kapsayıcı olarak "hırt" kavramı daha uygundur.
Bu tipoloji, yalnızca ekonomik sıkıntılar ya da eğitim eksikliğiyle açıklanamaz. Çünkü bu insan modeli, modern yapılar ne kadar gelişirse gelişsin, onları sömürerek büyüme eğilimindedir. Türkiye’de sosyal devletin genişlemesi, bu tipin modernleşmesi değil; sisteme parazit gibi yapışarak kendisini çoğaltmasıyla sonuçlanmıştır.
1950’lerden itibaren Türkiye’de büyük bir iç göç dalgası yaşanmıştır. Bu göçlerin ilki, Anadolu’nun çeşitli köylerinden büyükşehirlere yapılan göçlerdir ve göç eden bireyler kültürel olarak geldikleri şehirle daha uyumlu bir yapıdadır. Ancak 1990’lardan itibaren Güneydoğu Anadolu’dan büyükşehirlere yönelen göç, kültürel kopukluk ve toplumsal çatışmayı beraberinde getirmiştir.
Güneydoğu’daki feodal yapı, uzun süre bölge insanının şehirle temas kurmasına engel olmuş, ancak 70’lerin sonunda artan kaçakçılık faaliyetleri bu tablonun değişmesine neden olmuştur. Özellikle 1980 sonrasında liberal politikaların etkisiyle bu bölgede yasa dışı yollardan edinilen sermaye, batı şehirlerine göçü tetiklemiştir. Bu sermaye sahipleri, kentlerde modern burjuva değerlerini içselleştirmek yerine, bölgedeki feodal yapıyı yeniden üretmiştir. Paranın gücüyle oluşturulan bu yeni postmodern feodal yapı, sadece ekonomik alanda değil; sosyal, kültürel ve siyasi alanda da etkili olmuştur.
Bu yapının bir diğer boyutu ise suç kültürüdür. Hırt bireyler, modern kent düzeni içinde kurallara uyma, çalışarak yükselme gibi değerlerle değil; kısa yoldan güç ve servet elde etmeyle varlıklarını sürdürmektedir. Bu yapı, suçun bireysel değil, kültürel bir sonuç olduğunu ortaya koyar. Kültürel olarak organize olmuş bu yapıların işlediği suçlar, aslında bir zihniyetin tezahürüdür. Bu nedenle bireysel yargılamalar değil, bu kültürel kümelerin dağıtılması gerekir.
Hırtların kentlerde örgütlenmeleri; inşaat, akaryakıt, belediyecilik ve taşeronluk gibi alanlarda yoğunlaşmış; zamanla belediyelere, ihalelere ve sendikalara sızmalarıyla birlikte bir güç odağı hâline gelmişlerdir. Bu yapıların, özellikle büyükşehirlerde sosyal baskı kurarak yerel halkı yıldırmaları ve rakiplerini ekonomik olarak tasfiye etmeleri sıradan hâle gelmiştir.
Bu süreçte PKK terör örgütüyle olan doğrudan ve dolaylı bağlantılar da önemlidir. Bu göçlerle birlikte yalnızca demografik bir değişim değil, aynı zamanda örgütsel bir yayılma da gerçekleşmiştir. Bazı şehirlerde hem suç örgütleri hem de ideolojik yapılar üzerinden etkinlik kurmuşlardır. Örgütün propagandası, yalnızca kırsalda değil; batı şehirlerinde de sosyal çevrelere nüfuz etmeye başlamıştır.
Üniversitelerde kendini sol ya da modernist olarak tanımlayan ama ideolojik olarak radikal yapılarla bağı olan bu bireylerin varlığı, eğitim kurumlarında bile kültürel yozlaşmaya neden olmuştur. Bir kısmı zenginleşmiş ve mafya benzeri bir yaşam tarzını benimsemiş; bir kısmı ise şehirli sol maskesi altında devlete ve toplum düzenine düşmanlık besleyen bir çizgide konumlanmıştır.
Sosyal medya bu yapının meşruiyet kazanmasında önemli bir araç olmuştur. Suç, şiddet ve alaycılık; “cool” bir yaşam biçimi olarak sunulmuş, özellikle gençler arasında özenilen davranış kalıplarına dönüşmüştür. Şehirli Türk gençliği, bireysel olarak hayatta kalma mücadelesi verirken; hırt kümeleri, topluluk hâlinde hareket ederek hem sosyal baskı kurmakta hem de yasaların boşluklarından faydalanarak varlığını büyütmektedir.
Hukuki düzenlemeler ise bu toplumsal dönüşüm karşısında yetersiz kalmaktadır. Basit gasp ya da hırsızlıkla başlayan suç kariyerleri, zamanla cinayet, silahlı tehdit ve örgütlü suçlara evrilmekte; buna rağmen ciddi cezai yaptırımlar uygulanamamaktadır. Uzun süreli tutuklamalar nadiren gerçekleşmekte; çıkan aflar ve mağduriyet algısıyla bu yapıların toplumsal meşruiyeti artmaktadır.
Bu sorunun çözümü yalnızca ekonomik politikalarla mümkün değildir. Suçun kültürel ve örgütsel doğasının kabul edilmesi, yargı sisteminde köklü reformlara gidilmesi, suç kültürünü taşıyan grupların organize yapılar olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Aynı zamanda bireylerin kendini savunma hakkı da yeniden tartışılmalı; özellikle şehirlerde sıradan vatandaşların yaşam, mülkiyet ve güvenlik hakları korunmalıdır.
Sonuç olarak, bu mesele Türkiye’nin sosyal yapısına yön veren, kültürel kodlarını değiştiren, güvenlik sorunlarını artıran bir dönüşüme işaret etmektedir. Bu dönüşümün durdurulması, ancak ciddi sosyolojik analizler, kararlı kamu politikaları ve adil bir hukuk sistemiyle mümkündür. Aksi takdirde suçun ve cehaletin örgütlü hâli, medeniyetin altyapısını kemirmeye devam edecektir.