Günün sohbetine yunus Emre’nin bir beyti ile başlamak istiyorum.

“Edebim el vermez edepsizlik edene.’her ne kadar bu söylemiş olsa bile,Utanmak insan ruhunda asıldır. İnsanı insan olarak muhafaza eden de budur. Edep bir damladır, damladı mı yok olur. Edep döküntüleri altın döküntülerinden daha hayırlıdır.

Bu söz benim çok ama çok hoşuma gider;”Akıl gibi mal, iyi huy gibi dost, edep gibi miras ve ilim gibi şeref olmaz!

Edep toplumun töresine uygun davranma veya iyi ahlak, incelik ve terbiye olarak tanımlanır. Edep, haddini bilmek, sınırı aşmamak demektir. İslam'da ise, hayatın her yönünü kapsayan görgü ve ahlak kurallarıdır. 

Hayâ ise, utanma ve ar duygusu olup, utanç verici durumlardan sakınmak ve nefsin süfli arzularını terk etmektir.

Edep ve hayâdan mahrum olan kimseler, huzur ve saadetle yaşayamadıkları gibi, bazen haysiyet ve şereflerini de kaybederler.

Edep ve iffet namusun perdesidir. Namus ancak edep ve hayâ ile korunur.

Birkaç gün önce bir kız evladımız edep ve haya sınırlarını aşarak kendisi ve onun gibi hayat memat noktasında bir imtihan’a girmek için mücadele vermesine şahit olduk!

Kimileri duygu sömürüsü yapıp, oranın güvenliğini sağlayan görevleri eleştirdiler, kimileride bir kanun ve nizam vardır buna uymalıydı dediler.

Orası bizi çok da baglamiyor, bizi bağlayan yönü ise Necip Fazıl’ın şu sözleri çok önemli olsa gerek!

"İnsanda yok ise 'Edep', neylesin medrese, mektep!Okusa Alim olsa yine merkep, yine merkep..

Ziya Paşa’nın bir sözleridir:”İnsana sadâkat yaraşır görse de ikrâh,Yardımcısıdır doğruların Hazreti Allah.’ Her bit şey Allahın takdiridir.

İnsan kendini ahlâk, fazilet, irfan, ilim, edep ve hayâ  ile süslemelidir. 

“Şüphesiz ki Allah, size adaleti, iyilik yapmayı ve yakınlara bakmayı emreder; hayâsızlıktan, fenalıktan ve azgınlıktan nehyi eder. Düşünüp tutasınız diye size öğüt verir.” (Nahl,s. 16/90)

 İyiliğinin ölçüsü  önce edepli ve güzel ahlaklı olmaktır. 

Akabinde kin, ihtiras, fitne ve fesatlık olmamalı,kul hakkından da sakınılmamalıdır.

Çünkü bu tip insanları böler asla bunlara güven de duyulmaz.

Edepli insan, hayatının her noktasında olmalı,terbiyeli, onurlu ve hoşgörülü olunmalıdır. 

İşte bunun için hiç kimse kimseye kızmaz ve kavgada etmez eğer ki edep içinde olunursa.

Edep ya hu! Birazda hayâ!!!

Eskiden ne güzeldi, kadınlar kızlar utanırdı, şimdi mecnunlar küpeli, Leylalar şüpheli, anlaşılmaz bir hal aldı.

Edepli insan hakkını ararken hak yemez. Kendisini savunurken bile haksızlık etmez.

Mevlana ise; “Eğer âdemoğlunun edebi yoksa insan değildir. İnsan ile hayvan arasındaki fark edeptir, hayâdır” Diyor. 

İ.Gazali’de; “Ahlakın en üstün derecesi edeptir.” Diye ifade eder. 

Türk İslam geleneğinin her hal ve durumda insani ilişkilerinde “Edep, erkân ve hayâdan” bahsedilir. Çünkü edepli ve haya sahibi olanlar; hiç kimseye kötü örnek olamaz,böylesi açık giyinmek suretiyle zarar veremez ve insan hak ve hukukuna uyar ve hiç kimseye saygısızlık etmez.

İşte bizler de toplum olaraktan Hayadan yosun olanlara; “Yaptığın, söylediğin edebe, terbiyeye uymuyor, utan, kendine gel” diye edebe davet için, “Edep Ya Hû” deriz, değil mi?

Utanma,ar,edep ve hayâ duygusu kalmayan ve her türlü faziletten yoksun saygısızlık ve  kötü örnek olanları görünce, Benim edebim bana susmamı emretmiyor.

Ve diyorum ki evladım biraz ayıp “Sözüm meclisten ırak, hâşâ diyorum ki “Edep yahu!!!

Yaz geldi erkekler giyinik,kadınlar ise tamamen çırılçıplak yatak elbisesi ile sokaklarda, toplu taşıma araçlarında dolaşıyorlar “Edep Ya Hû” içimden demeden de geçemiyorum.

Hadis-i şerifte; “Haya imandandır zina eden, aynı şeye maruz kalır” Buyurulmaktadır.  Bu durum iffetli olmayanın yakınlarının da, iffetsiz olabileceğini göstermektedir. Gayrı meşru işler, insanlar için yüzkarasıdır. 

Edebi elden gidenler sayesinde çoluk çocuğun sokağa çıkamaz bir hal aldı bu iş için bir  şeyler yapılmalı ve yapılması gerekir diye düşünenlerdenim

Bütün bu ifade edilen sözlerin üzerine başka söze gerek var mıdır, bilmiyorum.

İnsan olmanın gereği “ Edep Ya Hu, Biraz da Haya Edin.”