EĞİTİM İŞ Sendikası Ordu Şube Başkanı Neşet Sayman, bütçe görüşmelerinin yapıldığı bugünlerde Eğitime ayrılan miktarın yetersizliğine dikkat çekti. Eğitim masraflarının yine velilerin sırtına sarılacağını iddia eden Sayman, Gazetemiz muhabiri Semra Gençosmanoğlu’na verdiği röportajda önemli başlıklara değinerek eğitim bütçesinin her geçen yıl gittikçe eridiğini söyledi.

Semra GENÇOSMANOĞLU: Sayın Sayman, haftanın röportajı sayfamıza hoşgeldiniz. Bu hafta yaptığınız açıklama ile eğitime ayrılan bütçenin yetersizliğine dikkat çektiniz. Yetersizlik konusunda ki tespitleriniz nelerdir?

Neşet SAYMAN: Hoşbulduk Semra Hanım. Evet, İktidar bloğunun "ekonomi şahlanıyor" söylemi gölgesinde başlayan TBMM'deki bütçe görüşmeleri, eğitim alanı için izah edilemez şekilde ilerlemiştir.2022 yılı merkezi yönetim bütçesinin 1 trilyon 750 milyar 957 milyon olması öngörülmüştür. Milli Eğitim Bakanlığı, Yükseköğretim Kurulu, Yükseköğretim Kalite Kurulu, Gençlik ve Spor İl Müdürlükleri bütçeleri toplamı 2022 yılı için 273,5 milyar TL, Milli Eğitim Bakanlığı bütçesi ise 189 milyar 10 milyon TL olarak belirlenmiştir.

Yani; Eğitimin uzaktan yürütülmeye çalışıldığı dönemde aldığı ağır yaralara, Yeni derslik inşaları için gereken ek harcamalara, Pandemi nedeniyle sınıflar seyreltildiğinde doğacak fazladan  öğretmen ihtiyacını karşılamak için yapılacak atamalarına harcanacak tutara, Pandemi nedeniyle okulları daha hijyenik hale getirecek kadrolu yardımcı personel atamaları için harcanacak tutara, salgın daha da ağırlaşıp eğitim tekrar uzaktan hale gelirse EBA denen virane sistemi güçlendirmek için yapılacak harcamalara karşılık gelmeyen bir bütçe belirlenmiştir.

Bütçeden Milli Eğitim Bakanlığı’na ayrılan bu miktar, eğitimin temel ihtiyaçlarını karşılamaktan ve pandemi nedeniyle yaşanan eksiklikleri gidermekten oldukça uzaktır.

Bakınız, 2022'de eğitimin bütçesinin ayrıntıları şu şekildedir: Milli Eğitim 189.010.851.000 TL, YÖK ve Üniversiteler 57.739.883.000 TL, ÖSYM 931.623.000 TL, Gençlik ve Spor Bakanlığı-Yükseköğretim 22.886.617.000 TL, Diğer 2.931.026.000 TL, Toplam ise 273.500.000.000 TL’dir.

Semra GENÇOSMANOĞLU: Yani genel bütçeden eğitime ayrılan payın eridiğini mi iddia ediyorsunuz?

Neşet SAYMAN: MEB'e ayrılan bu bütçeyi havuz medya, "en büyük pay eğitime gitti" başlıklarıyla sunsa da, rakamlar aksini göstermektedir. Çünkü eğitim bütçesinin merkez bütçeye olan oranındaki değişim, pandemiye rağmen aşağı bir ivmeyle seyretmiştir. AKP'nin iktidara geldiği 2002'de MEB bütçesinin merkez bütçeye oranı yüzde 22 iken 2022'deki MEB bütçesinin merkez bütçeye oranı yüzde 11'dir. Yani 20 yılda eğitime ayrılan bütçe, tam yüzde 50 erimiştir. 

Merkezi Yönetim Bütçesinden 2022 yılında eğitime 273,5 milyar lira ödenek ayrılmıştır. Ayrılan bu ödenek, 1 trilyon 750 milyar 957 milyon lira olan Merkezi Yönetim Bütçe ödeneklerinin yüzde 15,6’sı kadar bir büyüklük oluşturmaktadır. 

Semra GENÇOSMANOĞLU: Bu durumda artması gereken yatırımların azalacağını mı kastediyorsunuz? 

Neşet SAYMAN: Bütçenin ayrıntıları bize eğitimin hükümet tarafından ne kadar ötelendiğini de resmetmektedir. Bunun en somut göstergelerinden biri de MEB'e yatırım harcamaları için öngörülen bütçedir. AKP’nin iktidara geldiği 2002 yılında MEB bütçesinden eğitim yatırımlarına ayrılan pay % 17,18 iken, 2020 yılı itibariyle bu oran % 4,65’e gerilemiş, 2022 yılında ise %8,05 olması öngörülmüştür. Milli Eğitim Bakanlığı bütçesinden yatırımlara ayrılan pay AKP iktidarı döneminde sürekli azalma eğilimi göstermiştir. 2021 yılına göre kısmi bir artış söz konusu olsa da içinde bulunduğumuz Covid-19 salgınının yaşandığı bu dönemde yatırım bütçesindeki artışın anlamlı olmadığı görülmüştür. 

Semra GENÇOSMANOĞLU: Bütçenin yüzde 81'i zaten personel giderleri değil mi? Bu durumda eşit eğitime erişim dengesinden nasıl bahsedebiliriz?

Neşet SAYMAN: MEB'e verilen bütçenin dağılımına baktığımızda yatırımlar için, atamalar için, eğitimin acil ve kronik sorunlarını çözmek için, ihtiyaç sahibi öğrencilere destek için bir pay ayrılmadığı da görülmektedir.  2022 yılı için MEB bütçesinin 189 milyar 10 milyon TL olması öngörülmüştür. 

MEB bütçesinin yüzde 70’i personel giderleri, yüzde 11’i sosyal güvenlik devlet primi giderleri olmak üzere, toplamda yüzde 81’ü doğrudan doğruya personel harcamaları için kullanılmaktadır. Eğitim bütçesi yıllar içinde rakamsal olarak artıyor gibi görünse de personel giderlerinin bütçenin %81’ini kapsaması, eşit eğitim imkânına erişmeyi engelleyecek önemli bir faktör olarak ortaya çıkmaktadır. (2005 yılında MEB bütçesinin yüzde 73’ü personel giderleri için ayrılmıştır.) 

MEB merkezi bütçeden en fazla pay alan bakanlıklardan biri olmakla birlikte, MEB bütçesinin yaklaşık %81’i personel giderleri ile SGK pirimi giderleri oluşturmaktadır. İkili eğitimin sonlandırılması, okullaşma oranlarının artırılması ve eğitimin niteliğinin geliştirilmesi gibi politika ve hedeflerin gerçekleştirilmesi için daha fazla kaynak ayrılması, en azından orta vadede yatırım maliyetlerinin karşılanması açısından bir zorunluluk olarak görülmektedir. Ancak MEB bütçesinden 2022 yılında yatırıma ayrılan pay kısmen artsa da hedefleri gerçekleştirmek için yeterli değildir.

Semra GENÇOSMANOĞLU: Peki Eğitimin masrafları yine velilerin sırtına mı yüklenecek?

Neşet SAYMAN: MEB bütçesi son beş yılda merkezi yönetim bütçesi içerisinde azalma eğilimine girmiştir. MEB bütçesinin GSYH’ye oranı 2014 yılında %3,19 iken 2022 yılında %2,39’a gerilemiştir. Bakanlık bütçesinin merkezi bütçe içindeki payı 2015 yılında %13.11, 2016’da %13,38, 2017’de %13,18, 2018’de %12,13 ve 2019’da %11,84’e, 2021’de %10,91’e, 2022’de ise  %10,79’a gerilemiştir. MEB bütçesinin merkezi yönetim bütçesi içerindeki payının sürekli azalması ailelerin eğitim harcamalarının artmasına neden olmuştur.

MEB'in kendi istatistikleri de 2022 için belirlenen bu bütçenin hiçbir yaraya merhem olmayacağını açıkça ortaya koymaktadır. Bu yetersiz bütçe açıkça: Yeni dersliklerin inşası için, gereken öğretmen atamaları için, taşımalı eğitim utancını bitirmek için, okulları pandemiye uygun hale getirmek için, Köy okullarını aktif hale getirmek için, ihtiyaç sahibi çocuklara tablet/bilgisayar ve internet temin etmek için hazırlanmamıştır. 

Bu bütçe, "itibardan tasarruf olmaz" diyenlerin, tasarrufu eğitimden yapmaya kararlı olduklarını göstermektedir. Bu bütçe her bir öğrencinin bilimsel, laik, sağlıklı, adil ve kamusal eğitim aldığı, eğitim emekçilerinin mesleki ve maddi anlamda mağdur edilmediği bir düzen ihtiyacının yanından bile geçmemektedir.  

Merkez bütçeden aslan payı sayılabilecek bir oranı Diyanet için öngören hükümet, eğitimli gençlere değil, şükreden ve itiraz etmeyen bir topluma ihtiyaç duyduğunu bu bütçeyle bir kez daha göstermiştir. Başöğretmen Mustafa Kemal Atatürk, "Eğitimde feda edilecek tek bir fert yoktur" derken, bu bütçeyle çocuklarımızın ve dolayısıyla ülkemizin geleceğinin feda edildiği açıktır. Bilinsin ki Başöğretmen'in izindeki eğitim neferlerinin bir araya gelerek oluşturduğu Eğitim-İş bu rezalet tabloya razı olmayacaktır!

Semra GENÇOSMANOĞLU: Sayın Sayman, verdiğiniz bilgi ve yaptığınız değerlendirmeler için teşekkür ediyor, 2021-2022 eğitim-öğretim yılında çalışmalarınızda başarılar diliyorum.

Neşet SAYMAN: Semra hanım, bende şahsıma ve sendikamıza bu fırsatı sağladığınız için teşekkür ediyor, yayın hayatınızda başarılarınızın devamını diliyorum.