İlim, bireysel ve toplumsal gelişim üzerindeki etkileri nedeniyle çok büyüktür.

İlim, bireylerin ve toplumların daha aydın, bilinçli, yenilikçi ve ahlaklı olmasına katkıda bulunur. Bu nedenle, ilim öğrenimi ve yayılımı, sürdürülebilir ve adil bir dünya inşa etmek için esastır.

Peygamber de (Sav) “Hikmet,(ilim)müminin yitik malı gibidir, onu nerede bulursa onu almaya herkesten daha çok hak sahibidir.” (Tirmizî, İlim 19; İbn-i Mâce, Zühd, 17) buyurarak ilmî araştırmalar ve incelemeler/gözlemler yapmı bizlere hedef göstermiştir. Müslümanlar, çok erken dönemden itibaren ilim ve hikmet adına çok iyi çalışmalar ve eserler ortaya koymuşlar; Mekke, Medine, Şam, Kahire, Kudüs, Bağdat, İstanbul, Kurtuba, Buhara, Semerkand gibi daha pek çok İslam şehri ilim ve kültür merkezi haline gelmiş başta Avrupa olmak üzere dünyanın her tarafından ilim tahsil etmek isteyenler bu merkezlere akın etmişlerdir.

Okumayı emreden ayetler, Kur'an-ı Kerim'in ilk nazil olan ayetleridir. Peygamberimiz Hira mağarasında iken nazil olmuştur. Peygamberimiz, kendisine Peygamberlik verilmeden önce Mekke'de bulunan Nur dağındaki Hira mağarasına gider, orada günlerce kalırdı. Peygamberimiz burada hem kendi varlığı hakkında hem de her çeşit değer ölçülerini yitirmiş olan ve sosyal yönden çok kötü durumda bulunan o günkü toplumun, bu durumdan nasıl kurtulacağı hakkında düşünürdü. İşte bir gün Peygamberimiz Hira mağarasında düşünceye daldığı sırada Cebrâil aleyhi'sselam gelerek kendisine bu ayetleri getirmiş ve Peygamber olarak görevlendirilmiş olduğu müjdelemişti. İbn Kesir Tefsirinde bu ayetlerle ilgili olarak şöyle diyor: "Kur'an-ı Kerim'den ilk nazil olan bu mübarek âyetlerdir. Bunlar, Allah'ın biz kullarına ilk rahmeti ve ihsan ettiği ilk nimetidir."(Tefsiru'l-Kur'ani'l-Azîm, İbni Kesir, c. 4, s. 528.)Bu âyetler "Oku'' diye başlıyor, “Oku” emri Allah’ın biz kullarına ilk emridir. Âyet-i Kerime'de okuma emredilirken neyin okunacağı belirtilmemiştir. Kişinin kendisi, içinde yaşadığı toplum, hatta insanlık için yararlı olacak bütün ilimlerin okunup öğrenilmesi bu emrin kapsamı içindedir. 

Ancak okumaya başlarken, Allah'ın adını anarak O'ndan yardım dileyerek başlanılması emrediliyor. Besmele, her işimizin başında bir anahtar görevi görür. "Bismillâhir’Rahmani'rRahim" demeden, Allah'ın adını anmadan başlanılan her hangi bir işte başarıya erişilemeyeceği Peygamberimiz tarafından bildirilmiştir. Onun için okumaya bizi yaratan Allah’ın adı ile başlamak gerekir.

Okumak, bizi yaratan Rabbimizin adıyla okumak, aynı zamanda Allah’ın varlığını, birliğini bilerek ve tanıyarak, O’na iman ederek okumak demektir.

Aynı zamanda cehaletini ve cahilliği yenmek için okumak, ilmi kariyer yapmak için, geleceğe umut olmak, aydınlatmak,mucit olmak, insanoğlu tabiri caizse beşikten mezara kadar okumalıdır dinimizde de okumak ilim talep etmek öğrenmek farzdır.

Yunus’un dediği gibi: ilim ilim bilmektir. ilim kendin bilmektir.

Sen kendini bilmezsen bu nice okumaktır,kuru bir emektir.

Onun içindirki,bilmek için okumak gerekir. Okuyan insanın da ilk önce kendi yaratanını bilmesi gerekir. 

“Hz. Peygamber'e amellerin hangisinin daha üstün ve efdal olduğu sorulduğunda, şöyle cevap verdi: 'Allah'ı bilmek'. Ne tür bir bilgiyi kastettiği sorulduğunda, yine 'Allah'ı bilmek' diye cevap verdi. Ashab 'Biz amelden soruyoruz, siz ise ilimden haber veriyorsunuz' diye itiraz edince, Hz. Peygamber şöyle cevap verdi: 'Allah'ı bilerek yapılan amel ne kadar az olursa olsun insana fayda verir. Allah'ı bilmeksizin yapılan ameller ise, insana bir fayda sağlamaz'.” (İbn Abdilberr (Enes'den)

Alimin uykusu, cahilin ibadetinden çok çok üstündür diye uyumuşlardır.